55 lat temu w miejscu, gdzie dziś znajduje się jezioro Zegrzyńskie znajdowały się dwie zanikające już wsie (Rybaki i Zagroby), którym towarzyszyły łąki, pastwiska oraz kilka domów i gospodarstw. Dodatkowo okolice Białobrzegów szczyciły się dwoma małymi jeziorami – Ostrowitem i Białobrzeskim. Dzisiaj Jezioro Zegrzyńskie jest najpopularniejszym ośrodkiem wypoczynkowym w pobliżu Warszawy oraz największym akwenem na Mazowszu. Ci, którzy odwiedzą jego brzegi mogą cieszyć się pięknem krajobrazu, relaksując przy dzikich plażach, ścieżkach rowerowych czy rejsach po akwenie. Poznaj historię Zalewu Zegrzyńskiego czytając nasz artykuł!
Zalew Zegrzyński dawniej
Mieszkańcy terenów, które obecnie obejmują Jezioro Zegrzyńskie, utrzymywali się głównie z uprawy. Ziemia była tam bardzo żyzna z powodu jej położenia na podmokłym terenie, jednak była to też duża wada – co jakiś czas dochodziło tu do powodzi, a ostatnia z nich miała miejsce w 1958 roku.
Wtedy to Narew i Bug zalały miasta Pułtusk oraz Nowy Dwór Mazowiecki, a także okoliczne osady: Popławy, Rybitwy, Rynię, Białobrzegi, Cupel, Załubice i Komornicę. Powodzie spowodowały ewakuację ponad 2500 ludzi i 3000 sztuk zwierząt hodowlanych. W odpowiedzi na to katastrofalne wydarzenie wprowadzono szybkie działania uregulowania stosunków wody w regionie Zegrza. Dlatego też postanowiono budować tam zaporę w Dębem oraz dodatkowe wały ochronne i boczne.
Plany zagospodarowania
Pomysł przekształcenia śródlądowego szlaku wodnego pomiędzy Dnieprem a Wisłą pojawił się już na początku XX wieku. W 1910 roku Rosyjskie Ministerstwo Komunikacji zaproponowało budowę odcinka tej trasy.
Po zakończeniu II wojny światowej zapisano program jej uzupełnienia, mający na celu umożliwienie transportu surowców do potrzeb odbudowy stolicy. Decyzja o lokalizacji Zalewu Zegrzyńskiego podjęto 13 lutego 1951 roku, natomiast miejsce powstania stopnia wodnego w Dębem zatwierdzono 20 września 1955 roku.
Następnie została podjęta aktywna praca nad budową kanału i jego modernizacjami, aby dostosować go do obecnych potrzeb i specyficznych warunków naturalnych oraz technologicznych.
Niezadowolenie mieszkańców
W 1957 roku ruszyły prace nad budową Jeziora Zegrzyńskiego, jednak dwie powodzie utrudniły postępy w dziele. Dopiero 3 miesiące przed planowanym otwarciem udało się wypełnić zbiornik wodą. Przedsięwzięcie odbywało się bez szerszego udziału mieszkańców terenów zalewowych, którym wiadomość o konieczności pozostawienia gospodarstw i przejściu do nowej lokalizacji spadła jak grom z jasnego nieba.
Wysiedlenia były nagłe i bolesne – urzędnicy oferowali chłopom 25 groszy za metr sznurka, aby mogli się powiesić. Kolejnym problemem był brak czasu na wykarczowanie drzew czy rozebranie domów – usypanie wału i napuszenie wody stało się priorytetem.
I tak 22 lipca 1963 roku, Narodowe Święto Odrodzenia Polski okazało się momentem historycznym dla Jeziora Zegrzyńskiego, którego otwarcia dokonano mimo pomniejszych strat materialnych oraz trudności ludzi dotkniętych tymi działaniami.
Wykorzystanie jeziora obecnie
Jeżeli mówimy o inwestycji w zaporę, trudno sobie wyobrazić powiat legionowski i aglomerację warszawską bez Jeziora Zegrzyńskiego. Jest to akwen o powierzchni 3300 ha i pojemności 94 milionów metrów sześciennych, który stał się największym centrum rekreacyjnym i sportowym w regionie.
Co roku elektrownia wodna produkuje 91 GWh energii elektrycznej, a infrastruktura przemysłowa i komunikacyjna została rozbudowana. Wprowadzono także skuteczną ochronę przed powodzią oraz uregulowano stosunki wodne na rzekach Bugu i Narwi.
Latem jezioro to jest centralnym miejscem spotkań dla turystów z Warszawy, Legionowa oraz okolic. Na plaży można się odprężyć lub popluskać, a również uprawiać sport czy spróbować swoich sił w łowieniu ryb.
